Crna Gora je po površini relativno mala zemlja i njome možete proći od sjevera do juga za samo nekoliko sati. Ipak, nudi nevjerovatnu prirodnu raznolikost. Oduševljava njena jadranska obala, stjenovita i pješčana, sa mnogo predivnih skrivenih uvala. Takođe, kao nezaobilazne prirodne atrakcije mogu se izdvojiti i planinski vrhovi, prostrane šume, skrivena jezera i slikovite rijeke.
Često ćete za Crnu Goru čuti i da je zemlja krša. Pored prirodnih ljepota vidljivih oku slučajnih prolaznika, Crna Gora obiluje i ljepotama stvaranim milionima godina unazad, sakrivenim u odajama pećina i jama, koje su nažalost, zbog nepristupačnosti ili neuređenog prilaza, dostupne samo pravim zaljubljenicima u divlju ljepotu, speleolozima i planinarima. Trenutno znamo za 1600 pećina u Crnoj Gori, a hiljadama se broje i one neistražene. Mnoge kriju podzemne hodnike, pećinski nakit, skriveni živi svijet tame i još mnogo toga. Organizovane posjete turista moguće su samo u Lipskoj pećini dok je ulazak u ostale pećine moguć isključivo uz iskusnog vodiča – speleologa. Svaki stalaktit i stalagmit koji se nalaze u njihovim odajama imaju neprocjenjivu vrijednost.
Onaj ko se jednom nađe u utrobi zemlje, daleko od “nadzemnog svijeta”, okružen tišinom i pećinskim ukrasima, teško će reći koja od pećina je manje ili više lijepa.
U nastavku teksta ćemo navesti neke od najpoznatijih pećina i jama u Crnoj Gori.
Đalovića pećina ili kako je u narodu još poznata pod nazivom „Pećina nad Vražjim firovima“ - jedan je od najdužih i najljepših prirodnih bisera crnogorske prirode. Do sada je istraženo oko 17,5 kilometara pećine, procjenjuje se da speleologe očekuje još oko 100 kilometara podzemnih kanala. Pećina se sastoji od većeg broja kanala, hodnika i dvorana koji se prema položaju i karakteristikama mogu podijeliti na više cjelina: “Kanal sa jezerima”, “Veliki lavirint”, “Veliki kanal”, a dio pećine u nastavku “Velikog kanala” koji je odvojen sifonima - “Kanal iza sifona”. Od prostranog ulaza, put kroz pećinu vodi kroz negostoljubivi “Kanal sa jezerima”. Ovaj dio pećine dosta je težak za savladavanje jer osim jezera ima dosta oštrih kosina i vertikala. Najuočljivija specifičnost “Kanala sa jezerima”, kako mu samo ime kaže, je veliki broj stalnih i periodičnih jezera. To je dio pećine koji je još uvijek erozivno aktivan i nema mnogo pećinskih ukrasa.
Na “Kružnom toku”, u dvorani “Slavija”, može se nastaviti dalje “Kanalom sa jezerima” ili preko “Prusikovog saliva” popeti na gornji nivo pećine. Na velikoj “Raskrsnici” kanal desno, preko “Bunara duhova”, vodi u splet kanala koji se zove “Veliki” i “Mali lavirint”, a kanal lijevo, kroz očaravajuću dvoranu “Velikog crvenog saliva”, vodi u “Dugi kanal”.
“Veliki” i “Mali lavirint” su splet petnaestak kanala različitih dimenzija. Nalaze se u gornjem dijelu pećine pa su akumulacije vode veoma male. Mnogi smatraju ovaj dio pećine najljepšim jer se tu nalazi i najveća koncentracija pećinskih ukrasa različitih vrsta, oblika i boja.
“Veliki kanal” dominira u odnosu na ostale dijelove pećine svojim impozantnim dimenzijama. Prosječna širina je oko 8 metara, mada može da dostigne i 20, a prosječna visina oko 20 metara, dok na pojedinim mjestima dostiže čak i 60 metara, gdje se može smjestiti zgrada od 20 spratova. Posebno divljenje zaslužuje ogromna dvorana “Katedrala”, sa velikim stalagmitom koji je nazvan “Monolit”, a čija visina je oko 18 metara. To je najviši stalagmit u pećini, mada ima još nekoliko impozantnih, koji dosežu do deset metara. Četvrta cjelina nalazi se iza sifona. Taj dio pećine obiluje vodom i ima veliku koncentraciju pećinskih ukrasa. Prvi sifon je dug oko 20 metara. Nakon prvog sifona dolazi se do “Velike dvorane” iza koje se nalazi drugi sifon čija je dužina oko 70 metara. Ronjenje sifona zahtijeva veliku izvježbanost speleoronilaca. U ovom dijelu pećine nalazi se najveća dvorana i najduže jezero. Posebnu pažnju zavređuju dijelovi koji se zovu: “Veliki brat”, “Dvorana zelenih jezera”, “Puževe galerije”, “Brijač”, “Crvene galerije”, kao i “Kristalna odaja” sa veoma lijepim i rijetkim pećinskim sedimentima. Istraživanje, u ovom pravcu, zaustavljeno je pred trećim sifonom, a postoji i još nekoliko neistraženih pravaca. Osim istraživanja na kraju “Dugog kanala”, posljednjih godina su preronjena i tri sifona u produžetku “Srksovog pomorskog puta”. Nakon trećeg sifona otvorili su se novi, veoma obećavajući pravci za buduća istraživanja. Treba pomenuti da se pojavio i vodeni tok, a speleolozi su zabilježili i prelijep vodopad, visok oko šest metara.
Speleolozi su istražili oko 26 kilometara podzemnih kanala, a zbir istraženih dubina je oko 2100 metara, što odgovara dubini od 700 spratova pod zemljom.
Locirano je i opisano 65 pećina i 38 jama. Od toga sa stalnim ili povremenim vodenim tokom su 24 speleološka objekta, devet pećina su stalni ili povremeni izvori, a 15 su stalni ili povremeni ponori.
Zanimljivosti o „Pećini nad Vražjim firovima“:
• Najveće jezero: „DUGO JEZERO“ – 220 metara
• Najviši stalagmit: „MONOLIT“ – 18 metara, dostiže visinu zgrade od šest spratova
• Najveća dvorana: „VELIKI BRAT“, čije su dimenzija fudbalskog igrališta, dužine 100 metara, širine 40 metara.
• Najduži kanal: „DUGI KANAL“ – oko 5 kilometara
• Najduži sifon: „ČEŠKI“ – 70 metara
Novakovića pećina - se po mnogim karakteristikama svrstava u red najznačajnijih speleoloških objekata u Crnoj Gori. Nalazi se na 28-om kilometru puta od Bijelog Polja prema Pljevljima, u srcu Vraneške doline. Dužina Novakovića pećine je 605 metara, što je svrstava u duge spelološke objekte. Na spisku najdužih pećina u opštini Bijelo Polje nalazi se na drugom mjestu, iza izuzetno duge Pećine nad Vražjim firovima (Đalovića pećine). Ulaz je malih dimenzija (širina - 1,80m, visina - 0,65m). Poslije nekoliko metara uskog, ulaznog kanala, pećina se „otvara“ u veću prostoriju dimenzija 4 x 20 m. Pećina je laka za prolazak, a jedino teže mjesto se nalazi nedaleko od ulaza na mjestu zvanom „Kula“, gdje se na kraju uskog provlačenja nalazi manji skok od tri-četiri metara.
Najljepši djelovi pećine su „Skrivena odaja“, koja se nalazi u gornjem dijelu pećine, kao i dijelovi koji se zovu „Začarani grad“, „Pikaso“, „Ram“ i „Galerija Dada Đurića“. Najviša kota u pećini je u kanalu „Strmenica“, a najniža na kraju podzemnog rječnog toka. Ukupna visinska razlika između najviše i najniže kote je 50,20m. Novakovića pećina je objekat sa stalnim vodenim tokom, a prema hidrogeološkoj funkciji predstavlja periodični izvor (vrelo na preskok - intermitentno vrelo). Najvažnija karakteristika tla u pećini su velike naslage pijeska, koju voda unosi kroz brojne dimnjake i prozore kao i podzemnim rječnim tokom. Posebno mnogo pijeska ima u dijelu pećine koji se zove „Pješčanik“ i „Križaj“. Na spustu „Križaj“ (gdje je nagib kanala veći od 30° a ime je dobio po poznatom slalomašu Bojanu Križaju) u jednom trenutku bilo je toliko naslaga pijeska da su speleolozi morali da ga uklanjaju, kako bi otvorili kanal i prošli do „Biserne obale“ i podzemnog rječnog toka. Kraći vodeni tok počinje i završava se sifonima.
Potencijal za dalja istraživanja pećine su značajna i posebno se odnose na dio iza dotočnog sifona, kao i na brojne nepristupačne prozore i dimnjake, čije savladavanje zahtijeva izuzetan napor i posebnu opremu. Od šest dimnjaka, ispenjana su dva. Dimnjak koji se zove „Laso“ ispenjan je nabacivanjem užeta na stalagmit, koji se nalazi na ivici vertikale. Ovaj dimnjak je produžio pećinu za oko 30 metara. Dimnjak, zvani „Pucanj u prazno“, ispenjan je „ubijanjem“ 6 boltova (klinova), ali se ovaj pravac brzo završio neprolaznim suženjem.
Za Novakovića pećinu se vjeruje da skriva nebrojeno blago Starine Novaka, koji se u njoj, navodno, sa svojim hajducima skrivao od Turaka.
Po jednoj drugoj legendi, koja se vezuje za propast Brskova, u Novakovića pećini skriveno je blago Latina, koji su živjeli u Brskovu, nekad razvijenom trgovinskom centru. U Brskovu su, kazuje legenda, nekada živjeli Latini, a gradom je upravljao kralj, koji se navodno zvao Bučan, a u susjedstvu, preko Lima, vladao je srpski kralj, koji se zvao Župan ili Džupan (zamjena titule imenom). Kraljevi su, prema legendi, bili pašenozi. Kada je srpska kraljica došla kod svoje sestre u goste, latinski kralj htio je da je obljubi, ali ona lukavstvom pobježe preko Lima. Latini sustigoše njenu pratnju i pobiše je. Srpski kralj zbog ovoga napade na grad (Brskovo), osvoji ga i popali, a Latini se razbježaše. Neki se, navodno, kasnije povratiše i poniješe dio zakopanog blaga. Neki pobjegoše put Vraneša i zlato sakriše u Novakovića stijenama, za kojim mještani uzaludno tragaju.
Zanimljivosti o Novakovića pećini:
Pećina Osoja - se nalazi u Dobrakovu i jedna je od najljepših pećina u Opštini Bijelo Polje, a zbog blizine magistralnog puta može imati veliki turistički značaj. Pećina Osoja se zove još i Osov. Dobila je naziv po mjestu koje nije osunčano, osojna strana brda. Legenda kaže da je pećina Osoja povezana sa manastirom Kumanica, koji se nalazi na suprotnoj strani Lima, i da je koristila monasima da se bezbjedno sklone u slučaju opasnosti. Nakon stotinu metara blatnog kanala kroz koji nije lako proći (obavezno uže i speleološka oprema), dolazi se do dvorane „Sniježni čovjek“ u čijem centru dominira ogroman kip Jetija, visine šest metara. Dvorana se nalazi na dubini od oko 44 metara, duga je 55 m, široka od 5 do 10 m, a visina se kreće od 9 do 13 metara. Pored Jetija ima dosta i drugog pećinskog nakita, a u jednoj odaji su zanimljivi helaktiti koji rastu nepravilno, u svim pravcima.
Zanimljivosti o Pećini Osoja:
Lipska pećina - se nalazi u neposrednoj blizini Cetinja. Spada među najpoznatije pećine, ne samo Crne Gore već i Evrope. Lipska pećina, kao jedina valorizovana pećina u Crnoj Gori, sa prekrasnim sistemom od 2,5 kilometra prolaza, dvorana i galerija, danas predstavlja jednu od najznačajnijih turističkih atrakcija Crne Gore, a doživljaj koji nudi tokom obilaska je neponovljiv. Njena ljepota je poznata od davnina, posebnu pažnju su joj poklanjali Petar II Petrović Njegoš i kralj Nikola I, velike ličnosti crnogorske istorije. Lipska pećina je otkrivena u vrijeme koje je prethodilo Njegošu, čak su i tada posjete pećini bile moguće.Poznati istraživači i naučnici iz 19. vijeka su ostavili pisane dokumente o svojim istraživanjima Lipske pećine, pećinskim ukrasima i motivima, a istraživanja pećine su nastavljena i u 20. i 21. vijeku.
Istorijski značaj pećine primjećuju mnogi istraživači koji su je posjetili u prošlosti, uključujući Sir Austen Henry Layarda - engleskog istraživača koji je posjetio pećinu 1839. godine i dao prvi pismeni opis. Treba napomenuti da su svoja zapažanja Lipskom pećinom dali i Vilhelm Ebel - njemački naučnik, Pavle Rovinski - ruski geograf, etnograf i naučnik, kao i Edouard-Alfred Martela - osnivač moderne speleologije. Još je Petar II Petrović Njegoš izdao bio naređenje za istraživanje pećine. Danas je jedna od pećinskih galerija nazvana u njegovu čast. Kralj Nikola je tokom svoje vladavine pozivao inostrane službenike koji su boravili na Cetinju da posjete pećinu kako bi im pokazali njene jedinstvene osobine.
Danas je, za turističke posjete, osposobljena staza Glavnog pećinskog kanala. Oko 600 metara čini uređena staza sa osvjetljenjem, ostatak je netaknuta pećinska priroda. Treba napomenuti da je temperatura u pećini uvijek konstantna i kreće se od 8 do 12 stepeni Celzijusa.
Crvena stijena - se nalazi iznad lijeve obale rijeke Trebišnice, danas Bilećkog jezera, u neposrednoj blizini sela Petrovića, na samoj granici Crne Gore sa Hercegovinom. Ime je dobila po stijenama koje se uzdižu iznad nje, a koje su prevučene crvenom patinom, koja je najvjerovatnije nastala usled suvog patiniranja krečnjaka. Pećina se nalazi na oko 700 metara nadmorske visine i okrenuta je prema jugu.
Pećina Crvena stijena je dugo bila jedini sistematski istražen arheološki lokalitet u Crnoj Gori i kao takva, predstavljala je svjedočanstvo o postojanju praistorijskih kultura u Crnoj Gori. Istraživanja su otkrila kulturni depozit debljine od 20 do 30 metara, koji je, uz lokalitet El Kastiljo u Španiji, najdublji u Evropi, u kome je na osnovu različite strukture, boje, sastava i sadržaja izdvojen 31 različit kulturni sloj. Slojevi pripadaju kulturama srednjeg paleolita, mlađeg paleolita, mezolita, neolita i metalnog doba. Najstariji pronađeni kameni artefakti, koji potiču iz 3. ledenog doba (180.000 godine p.n.e.) pripadaju vremenu pre pojave neandertalca tj. srednjepaleolitske, musterijenske kulture.
Istraživanjem su utvrđeni ostaci oko 40 rodova, vrsta i podvrsta raznih životinja od čega je 13 vrsta izumrlih životinja, 11 vrsta životinja, koje danas naseljavaju neka udaljenija područja, dok ostale životinje i danas žive u široj okolini Crvene stijene. U nekim slojevima Crvene stijene otkrivene su životinje koje su karakteristične za hladnu klimu, dok su u drugim slojevima konstatovani predstavnici izrazito tople klime.
Značaj lokaliteta Crvena stijena je mnogostruk i on se može posmatrati sa aspekta arheologije, geologije, paleontologije i drugih naučnih disciplina i kao takav bez sumnje predstavlja jedno od najznačajnijih staništa pračoveka na svetu.
Ledena pećina - se nalazi na vrhu Obla glava, jednom od mnogih vrhova Durmitora, nalazi se Ledena pećina na 2156 mnv. Od ulaza strma ravan dužine 40m većim dijelom je pokrivena vječitim snijegom koji dopire do ledom okovanog pećinskog dna. Silazak se vrši ukopavanjem stopala ili uz pomoć užeta. U dnu pećine su iznikli ledeni stubovi različitih dimenzija i oblika, nevjerovatna igra prirode, od sićusnih do nekoliko metara visokih. Dvorana dugačka 40 i široka 20 metara, svojim ledenim dahom rashladiće posjetioce i usred jula, a čista, ledena voda koja kaplje sa svodova, formirajući ledene figure visine čovjeka, dobra je prilika za osvheženje i razlog da se dopune zalihe vode planinara.
Stijena Lipci - se nalazi u sredini prirodno formiranog amfiteatra iznad naselja Lipci, na sjevernoj strani Risanskog zaliva. Na zidu okapine predstavljena je scena lova na kojoj se raspoznaje skupina od sedam jelena koji bježe ispred dva lovca na konjima. Crtezi su pojedinacne duzine oko 35 centimetara, na sjevernoj pecinskoj stijeni, na prostoru od oko deset kvadrata. Otkriven je i zutom bojom “ankra” nacrtan praistorijski znak “svastika”, koji simbolizuje boginju plodnosti. Ova pećina se vezuje za ime ilirske boginje Teute, koja je ovdje pobjegla od Rimljana i ispod pećine sakrila tovare blaga otete od grčkih kolonizatora. Arheolozi tvrde da je crtež u Lipcima nastao u VIII vijeku prije naše ere.
Beran-krš - je arheološki lokalitet koji se nalazi na području Beran-sela, udaljen oko tri kilometra od centra Berana. Na osnovu mnogih istraživanja naučnici su došli do zaključka da je život u neolitskom naselju Beran-krš trajao u periodu od 4500. do 3000. godina prije nove ere. Na zapadnom dijelu brežuljka, iznad koga se uzdiže masivna kupasta stijena, zaklonjeno od hladnih sjevernih vjetrova, formirano je neolitsko naselje, Naselje je brojalo oko 20 kuća i sudeći po debljini kulturnog sloja, koji prelazi četiri metra, naselje je stradalo i ponovo obnavljano čak sedam puta. Plodna limska dolina je omogućavala stanovnicima Beran-krša da se bave zemljoradnjom, o čemu svjedoče brojni nalazi kamenih žrvnjeva za mljevenje žita i figurine od pečene zemlje koje predstavljaju Veliku Boginju Majku, karakterističnu za zemljoradničke kulture. Poseban značaj lokaliteta u Beran-kršu ogleda se u pronalasku ostataka nadzemnih kuća, po prvi put otkrivenih u neolitu na teritoriji Crne Gore. Kuće su bile pravougaone osnove, širine između tri i četiri metra i dužine između pet i šest metara, sa zidovima od uspravno pobodenih i gusto zbijenih oblica koje su najčešće sa obje strane premazane glinom.
Željezna jama - je kraljica crnogorskog krša. Ime je dobila po jarko crvenoj boji sedimenata formiranih u utrobi Treštenog vrha na Maganiku. Jama je istražena do dubine od 1027 metra. Takođe je ovdje bitno pomenuti jama sa najdubljom vertikalom dubine 429 metara, zastrašujući bezdan sa nazivom Nyx u Jami na Treštenom vrhu, takođe na Maganiku, nalazi se na 11 mjestu svjetske liste najdubljih vertikala. To Crnu Goru svrstava među 20 zemalja svijeta koje imaju jamu dublju od kilometra.
Jama na Vjetrenim brdima - pronađena je 1984. godine od strane speleologa iz Poljske, iz kluba KKS iz Katowica i predstavlja najdublju jamu na Balkanu. Jama na Vjetrenim brdima nalazi se na južnim obroncima grebena Vjetrenih brda (južne padine Durmitora). Ulaz nije velikih dimenzija (oko 4 m po dužoj osi), a ulazna vertikala duboka je svega 5 m. Jama ima ulaz na 2196 mnv, duga je 1800m i duboka 897m.
Preporučujemo svakome da nađe vremena za ovo putovanje u prirodni podzemni svijet. Biće bogatiji za jedno neobično iskustvo koje nudi Crna Gora.
Dio teksta preuzet je sa sajta: http://www.putokaz.me/speleologija
Slike za Lispku pećinu preuzete sa https://lipskapecina.me/
Slike za Đalovića pećinu preuzete sa https://gracija.me/zeljko-madzgalj-dalovica-pecina-pocinje-tamo-gdje-se-vecina-pecina-zavrsava/
Subscribe to our newsletter to get exclusive discounts and new offers right in your inbox.
+ 382 67 332 462