Flora i fauna u Crnoj Gori

Preplitanje klimatskih tipova na teritoriji Crne Gore, stalno smenjivanje južnih i sjevernih vazdušnih struja, učinilo je da ovi predjeli budu pogodno stanište za čak oko 3600 biljnih vrsta, a među njima je veliki broj endemičnih i reliktnih. Čak 212 endemskih vrsta na Balkanu a 22 endemske vrste u Crnoj Gori. Posebno je značajno bogatstvo ljekovitog i aromatičnog bilja, divljeg voća i jestivih gljiva. Tamne šume četinara (smrča, bor, jela) zaslužne su i za ime zemlje – Crna Gora. Ovdje je i jedna od dvije evropske prašume, Biogradska gora.

U Crnoj Gori samoniklo raste 2880 vrsta i podvrsta viših biljaka kao što su paprati i cvjetnica, među kojima su 212 endemiti Balkanskog poluostrva, a 22 vrste endemiti Crne Gore. Teritorija Crne Gore se može podjeliti na tri ekoregije: ilirske listopadne šume, sredozemnu vegetaciju na priobalju, kao i na dva podtipa mješovitih šuma. 

Na teritoriji Crne Gore, procentualno u odnosu na Evropu, živi 70% vrsta sisara, 75% vrsta ptica, 50% vrsta slatkovodnih riba. Takođe, 79% vrsta morskih riba, 30% vrsta biljaka, kao i značajan broj reliktnih i endemičnih vrsta. Na teritoriji Crne Gore pod zaštitom je 430 životinjskih vrsta, od kojih se u šumama nacionalnih parkova mogu naći: smeđi medvjed, vuk, divlji ris, divlja mačka, divlja svinja, divokoza, više vrsta orlova, tetrijeba i jarebica. Na Skadarskom jezeru, koje je najveći ptičiji rezervat u Evropi, nalaze se tri četvrtine evropske ornitofaune. Ovdje se mogu naći kolonije pelikana, kao i kormorana, čaplji, vodenog bika, crnog ibisa i mnogih drugih ptica.

 

Nacionalni park Prokletije je najmlađi park u Crnoj Gori. Osnovan je 2009. godine. Površina parka je 1.660 ha. Nalazi se na teritoriji opština Plav i Gusinje. U Parku postoje veliki broj vrela, izvora pitke vode, manji vodotoci ali i brojna lednička jezera od kojih je najljepše Hridsko jezero koje je u narodu poznato i kao Jezero sreće jer postoji vjerovanje da kupanje u njemu donosi sreću, ljepotu i zdravlje. Takođe, vjeruje se da će vam se ispuniti želja ako u njega ubacite metalni novčić. Za Prokletije mnogi kažu da su “Alpi na jugu Evrope”. Stjenovito more vrhova mističnih imena: Rosni vrh, Dobra i Zla Kolata, Trojan, Gvozdeni, Karaula, Očnjak, Volušnica, Popadija, Talijanka, utrkuju se visinama i ljepotom pejzažnog doživljaja koji pružaju.

 

 

NP Prokletije karakteriše bogastvo i raznolikost životinjskog svijeta. Registrovano je oko 60 endemičnih vrsta insekata i oko 130 vrsta dnevnih leptira. Na području Prokletija je zabilježena 161 vrsta ptica. Njihova staništa su visokoplaninski regioni, doline Ropojane i Grebaje, šumski ekosistemi, planinska jezera i rijeke. Najznačajnije vrste ptica su: siva čaplja, čaplja kašikara, krža, bradan, bjeloglavi sup, orao zmijar, jastreb, kobac, mišar, soko lastavičar, sivi soko, lještarka, krstokljun i dr.Faunu riba čine autohtone vrste kao što su: potočna pastrmka, peš, lipljen, mladica, klen, riječna paklara i dr. Prokletije su najznačajniji centar diverziteta herpetofaune. Od 40 vrsta vodozemaca i gmizavaca na širem području Prokletija 9 vrsta su endemične. U masivu Prokletija nalazi se krajnji jugoistočni dio ostrvskog areala vrste crnog daždevnjaka (Salamandra atra), zaštićenog na nacionalnom i međunarodnom nivou. Jedini nalaz u Crnoj Gori jeste na planini Bogićevici, na nadmorskoj visini 1,952 m. Značajnim brojem vrsta zastupljeni su slijepi miševi i glodari, a od ostalih vrsta sisara: zec, vuk, mrki medvjed, divlja mačka, divlja svinja, divokoza i srna.

U NP Prokletije registrovano je više od 1.600 vrsta biljaka, što predstavlja 1/2 flore Crne Gore. U visokorplaninskim regionima Prokletija utvrđeno je prisustvo oko 180 endemičnih balkanskih vrsta. Uz endemične, po svom značaju ističu se i vrste koje su zaštićene na nacionalnom i međunarodnom nivou. Značajne su i raznovrsne ljekovite, medonosne i aromatične biljne vrste. Na Prokletijama ima biljaka koje se mogu koristiti u ishrani kao začini. Najznačajnije jestive vrste su: drijen, borovnica, kupina, malina, lijeska, planinska ribizla i mnoge druge dok su medonosne: djetelina, macina trava, divlja ruža, divlja nana...

 

Nacionalni park Durmitor je 1952. godine dobio status Nacionalnog parka. Površina parka iznosi 34.500 ha. Teritorija parka pripada opštinama Mojkovac, Pljevlja, Plužine, Šavnik i Žabljak. Obuhvata masiv planine Durmitor, kanjone rijeka Tare, Sušice, Komarnice i Drage. Najviši vrh na Durmitoru je Bobotov kuk 2.525 mnv dok oko njih 48 vrhova dostiže visinu preko 2.000 mnv. Durmitor krasi 18 ledničkih jezera koji su poznati pod nazivom gorske oči. Najveće i najpoznatije je Crno jezero. Crno jezero čine Veliko i Malo jezero koji su povezani uskom prevlakom. Zanimljiva je činjenica da voda iz njega otiče u rijeke Taru i Pivu, što predstavlja izuzetnu rijetkost u prirodi.

  

 

Pored izuzetne ljepote krajolika i fascinantne geološke baštine, Nacionalni park Durmitor je dom impresivne biološke raznovrsnosti. Bogastvo flore i faune, složenost ekosistema i zastupljenost preko 1 300 vrsta vaskularnih biljaka, omogućilo je Durmitoru da se od 1980. godine nađe na UNESCO-voj listi Svjetskog prirodnog i kulturnog nasleđa zaštićenih oblasti.

U NP Durmitor životinjski svijet je veoma raznovrstan. Do sada, znamo da postoji oko 52 vrste sisara kao što su: medvjed, vuk, zec, jež, divokoza, srna, divlja svinja, lisica, lasica, kuna, tvor, jazavac, vidra, vjeverica, šumski miš, puh i mnoge druge.  U parku živi 172 vrste ptica od kojih je 125 vrsta gnjezdarica kao što su: orao zmijar, livadski gušter, mosorski gušter, plavi gušter, zelembać i zmija: smukulja, eskulapov smuk, bjelouška, ribarica, poskok, šarka i krški šargan. U NP Durmitor je do sada registrovano oko 1000 brsta insekata od kojih su mnogi zakonom zaštićeni. Najznačajnije zaštićene vrste su: jelenak, šumski mrav, apolonov leptir, leptir lastin repak i jedarce.

U NP Durmitor šume zauzimaju 34,5% ukupne površine parka. Jedna od izuzetne vrijednosti parka je šuma crnog bora na lokalitetu Crna poda, čija veličanstvena stabla do 50 m visine, odoljevaju vremenu preko 400 godina. Od 1.600 vrsta biljaka Durmitora i okolnih kanjona, 898 vrsta pripada visokoplaninskoj flori. Na Durmitoru raste preko 40 vrsta samoniklih jestivih gljiva, što ga čini posebnim rezervatom u Evropi. Posebno je značajno bogatstvo ljekovitog i aromatičnog bilja kao i divljeg voća.

 

Nacionalni park Biogradska gora je osnovan 1952. godine. Smješten je u prostoru severo-istočne Crne Gore, u središnjem dijelu planine Bjelasice. Zahvata površinu od 5.650 ha. Omeđen planinskim visovima, ispresijecan potocima i uvalama, ukrašen prelijepim jezerima, okićen vjekovnim šumama i pitomim livadama, NP Biogradska gora predstavlja veličanstven dar prirode. Ipak, najznačajnija prirodna vrijednost ovog nacionalnog parka je prašuma Biogradska gora, koja zauzima površinu od 4500 ha i jedna je od poslednjih prašuma u Evropi. Ima karakter strogo zastićenog rezervata. Prašuma je 1878. godine poklonjena knjazu Nikoli i od tada je pod zaštitom države. Složno je dijeli 26 biljnih zajednica, više od 200 vrsta ptica, a u njoj su dom našle i mnoge divlje životinje.

     

 

U srcu prašume smjestilo se prekrasno Biogradsko jezero, najveće i najpoznatije u nizu ledničkih jezera na području nacionalnog parka. U bistroj jezerskoj vodi ogleda se sva lepota drevne šume dajući joj modro-zelenu boju i čineći pejzaž takvim da ostavlja utisak duboke impresije. Pored Biogradskog, svojom ljepotom mogu se izdvojiti i: Pešića jezero, Ursulovačka jezera (Malo i Veliko) i Šiška jezera (Malo i Veliko). Takođe, bitno je napomenuti da postoji i veliki broj planinskih vrhova visokih i preko 2.000 m. Od njih, najveći planinski vrh na Bjelasici je Crna Glava na 2.139 mnv.

NP Biogradska gora karakteriše raznolikost životinjskog svijeta. Zanimljiva je činjenica da je u ovom parku srna autohtona vrsta i da je zakonom zaštićena. NP Biogradska gora je jedino stanište male vrste slijepog miša poznatog pod nazivom Vodeni večernjak. Od sisara su prisutni: obični i šumski puh, poljski i šumski miš, zec, vjeverica, jež, slijepa krtica, planinska rovčica, vodena rovčica, jazavac, lasica, kuna, srna, jelen, lisica, vuk, medvjed. Zaštićene vrste gmizavaca na prostoru Parka su: barska kornjača, zidni gušter, planinski gušter, sivi gušter, barska bjelouška, rječna bjelouška i smuk.

  

 

Treba istaći i prisustvo globalno značajne vrste zmije šargan. Od registrovanih ptica u Parku mogu se izdvojiti: suri orao, sivi soko, soko lastavičar, vjetruška, sova ušara, šumska sova, tetrijeb, patka, djetlić dok je, što se vodozemaca tiče, bitno napomenuti neke od njih kao što su: grčka žaba, šareni daždevnjak, velika krastača, zelena krastača, gatalinka, planinski mrmoljak i mali mrmoljak. Na području parka, zaštićeni insekti su:  šumski mravi, jelenak, nosorožac, a od leptira: apolonov leptir, lastin rep i jedarce.

 

Nacionalni park Skadarsko jezero se nalazi na granici između Crne Gore i Albsnije. Crnoj Gori pripadaju dvije trećine jezera dok je jedna trećina na teritoriji Republike Albanije. Park obuhvata površinu od 40.000 ha od čega 25.400 ha čini vodena površina. Crnogorski dio jezera sa priobaljem, površine 40.000 ha, proglašen je nacionalnim parkom 1983. godine. Sa površinom od 370 do 530 km², zavisno od vodostaja, predstavlja najveće jezero na Balkanu. Prosječna dubina jezera je 5m a maksimalna 60m. Samo Jezero čine prostorno prepoznatljive cjeline a to su: Veliko blato, Malo blato, potopljena dolina Rijeke Crnojevića, Hotski zaliv i bazen Gorgnjeg blata. Do 1858. godine jezero je bilo samo velika bara, koju su ljudi zvali Veliko Blato. Te godine je rijeka Drim dovukla veliku količinu pijeska i mulja sa albanskih planina u ušće rijeke Bojane, dok se i samo korito rijeke nije pomjerilo. Na taj način je stvoreno najveće jezero na Balkanu. Sadašnje ime, Skadarsko jezero je dobilo po albanskom gradu koji leži na njegovoj obali. Jezero je ispunjeno pejzažima izuzetne ljepote i opkoljeno drevnim manastirima, crkvama i nestvarnim ribarskim selima. Jezero je kraškog tipa, sa mnogo ostrva na kojima se nalaze tragovi istorijskog i kulturnog nasleđa Crne Gore. Ekosistem Skadarskog jezera je jedinstven. Izgrađen je od močvara, šuma i stijena, i omiljen je kod raznovrsne flore i faune.

         

 

Životinjski svijet NP Skadarsko jezero je veoma raznovrstan. Na jezeru živi, gnijezdi se, zimuje i migrira 281 vrsta prica. Među njima se izdvaja Dalmatinski pelikan. On je čak postao i zaštitni znak Nacionalnog parka. Osim dalmatinskog pelikana, od ptica se mogu izdvojiti: čaplje, rode, ždralovi, barske kokoe, kormorani, ostrigari, šljuke. Ekološki vezane za vlažna područja a ne pripadaju fauni močvarnih ptica su sledeće zaštićene vrste: orao ribar, vodomar, eja močvarica i orao bijelorepan.

U slivu jezera je registrovano 33 domaćih i oko 15 unijetih vrsta ribe. Zbir od 48 vrsta u jednom evropskom jezeru je vrlo veliki i rijedak.Najpoznatije vrste ribe u Skadarskom jezeru su: ukljeva, glavatica, srebrni karaš, ohridski skobalj, šaran, klen, skakavica, grgeč, jegulja, bijeli brcak. Od vodozemaca koji borave u ovom parku su: zelena krastača, velika krastača, gatalinka. Međutim, jedna od ugroženih vrsta koja živi u jezerskoj zoni je skadarska zelena žaba.

Na području NP Skadarsko jezero, do sada je registrovano oko 50 vrsta sisara. Posebno se izdvajaju: lisica, zec i prilično brojna divlja svinja, vjeverica, puh orašar, jež, krtica. Karakteristična je bogata fauna sitnih šumskih glodara uključujući i rijetkog endemičnog dinarskog miša kao i vidre koja je kao sisar najviše zastupljena na ovom području i zakonom je zaštićena vrsta. Faunu gmizavaca čine sledeće zakonom zaštićene vrste, među kojima je veliki broj endema: šarka, sljepić, obični smuk, smukulja, barska bjelouška, riječna bjelouška, sivi gušter, gušter zelembać, barska kornjača, kopnena kornjača, kraški gušter, primorski gušter, mrki gušter, blavor, šareni smuk, prugasti smuk, crnokrpica, poskok. Posebno se izdvaja oštroglavi gušter kao jedinstven crnogorski endem.

Brojna ostrva ne samo da su kulturno-istorijski spomenici prošlih vremena, već predstavljaju i pravi ptičiji raj. Na ostrvu Beska posjetilac često moze vidjeti jata divljih golubova ili par malih sova. Na ostrvu Omerova gorica cesto ćete zateći čaplje. Među stablima lovora postoji oko 40 gnijezda sivih čaplji, za koje se smatra da su jedina vrsta čaplji koje stanuju na lovoru. Osim ovih sivih čaplji tu ćete naići i na male bijele čaplje, i obje ove vrste čaplji spadaju u ugrožene i zakonom zaštićene vrste.

Biljni svijet NP Skadarsko jezero je veoma bogat. Močvarna vegetacija je prepoznatljivo obilježje NP. Bijeli i žuti lokvanji su najbrojnije močvarne vrste koje u ljetnjim mjesecima prekrivaju velike vodene površine. Na njh se nadovezuju  prostrane i guste populacije rogoza i trske. Ispod vodene poršine živi mjehurača koja je cijela potopljena u vodi. Na kopnenom dijelu parka su prisutne razne vrste vrba.

Skadarsko jezero je poznato po mnogim ljekovitim, aromatičnim, medonosnim i endemičnim cvijetnim vrstama. Među njima je dalmatinska zelena trava, ruzmarin, šafran, pitoma zmijina glava, divlja žuta lala, mesečeva šargarepa, lovor, šipak itd. Takođe, na ovom području, endemičnu floru predstavljaju: zanovijet, modro lasinje, srpska ramonda, huterova divlja papričica. U sjevernom dijelu možete naći i drveće poput Skadarskog hrasta. U pitanju je zaštićena ugrožena vrsta. Jezero je često prekriveno čuvenim tepihom od lokvanja i trske, oivičeno kamenitom crnogorskom obalom. Ovaj pogled vam donosi izvanredno vizuelno iskustvo.

 

Nacionalni park Lovćen je status Nacionalnog parka dobio 1952. godine. Površina parka iznosi 6.220 ha sa centralnim i najvišim dijelom planine, koji predstavlja simbol slobode i “sveti oltar” za stanovnike Crne Gore. Najviši vrhovi na Lovćenu su Štirovnik na 1.749 mnv i Jezerski vrh na 1.657 mnv.Njegošev mauzolej u Nacionalnom parku Lovćen, smatra se remek-djelom vajara Ivana Meštrovića koji je arhitekturu kombinovao sa umjetnošću. To je najviši mauzolej na svijetu i mjesto večnog počivališta Petra Petrovića II Njegoša. Petar II Petrović Njegoš je autor najpoznatijeg epa pod nazivom „Gorski Vijenac“, koji je postao najčitanija knjiga među Južnim Slovenima. On je podigao crkvu na Lovćenu  posvetivši je svom čuvenom ujaku Petru I, kasnije Svetom Petru Cetinjskom. Godine 1916, Njegoševi posmrtni ostaci su tajno prenijeti u manastir na Cetinju. Austro-ugarska vojska je tokom rata u velikoj mjeri oštetila crkvu, da bi nekoliko godina kasnije, u septembru 1825. godine, tadašnje jugoslovenske vlasti su sagradivši mauzolej odlučile da u njega prenesu i posmrtne ostatke Petra II Petrovića Njegoša.

   

 

Sa vrha Njegoševog mauzoleja u Nacionalnom parku Lovćen prostire se predivan pogled na Bokokotorski zaliv i Katun Nahiju. Mauzolej je jedno od najposjećenijih lokacija u Crnoj Gori. Interesantna je činjenica da biste došli do Njegoševog mauzoleja treba da pređete stazu od 461 stepenika. Na počasnom mjestu u kapeli mauzoleja postavljena je statua Petra II Petrovića Njegoša koja je teška 28 tona.

Zahvaljujući svom geografskom položaju i klimi NP Lovćen ima bogat životinjski svijet. Lovćen ima preko 200 vrsta ptica koje se ovdje gnijezde. Izdvajamo neke od njih kao što su: crvendać, crnorepa grmuša, crnoglava travarka, jerbica kamenjrka, mali slavuj i mnoge druge. Od grabljivica najpoznatije su: suri orao, sivi soko, kobac ptičar, razne vrste sova... Od sisara na ovom području mogu se naći: vuk, srna, divlja svinja, medvjed, vjeverica, jež, puh i mnogi drugi. Brojni su predstavnici insekata: cvjetne muve, jelenak, mravi, dnevni i noćni leptiri...

 

 

Prirodne vrijednosti, bogata flora i fauna u Crnoj Gori, zaslužuju da im današnji čovjek posveti punu pažnju, da ih zaštiti od ugrožavanja, raznih vidova degradacije  i posebno da ih sačuva od potpunog uništavanja a takođe i da omogući njihovo proučavanje, unapređivanje, čuvanje i zaštitu. Teško je u Evropi a vjerovatno i u svijetu naći manju zemlju sa više različitosti, takvim biljnih i životinjskim bogatstvom kao što to ima Crna Gora. Na nama je da sačuvamo njenu ljepotu i prirodne i kulturne vrijednosti.

 

 

 

Dio teksta preuzet sa sajta: https://nparkovi.me/edukativni-kutak/nacionalni-parkovi